واژه ی انترناسیونالیسم Internationalism، حداقل در سه معنی و مفهوم متفاوت در علوم سیاسی به کار می رود:

1) اولین مفهوم که خود متشکل از مجموعه ای از عقاید و نظریه هاست، در کلیت خود به این باور است که پیشبرد صلح و امنیت جهانی تنها از طریق تدوین و توسعه ی قانون های بین المللی، ایجاد سازمان های بین المللی و همکاری ها و هم زیستی های مسالمت آمیز، امکان پذیر است. انترناسیونالیسم در این مفهوم، ریشه در دو رویداد تاریخی و نظری دارد. نخست، پیدایش سازمان های صلح بین المللی که از آغاز سده های میانه پا به عرصه ی سیستم جهانی گذاشت. دوم که ریشه در تکامل و فرمول بندی نظریه ی کلاسیک تجارت آزاد در انگلستان دارد. نظریه پردازان انترناسیونالیسم در این مفهوم، به مرور زمان به این مساله پی بردند و معتقد شدند که از یک سو تاثیر گذاشتن بر افکار عمومی در سطح جهانی، یکی از عامل های مهم برای رسیدن به صلح و هم زیستی جهانی است و از سوی دیگر دموکراسی یکی از تعیین کننده ترین عوامل در رسیدن به یک صلح پایدار جهانی و انترناسیونالیسم است.
یک فراکسیون کوچکی از صاحبان این اندیشه، به پیوند تنگاتنگ بین رسیدن به انترناسیونالیسم واقعی و وجود یک دستگاه رهبری فرادولتی در سیستم بین المللی اعتقاد داشتند . اما به بنا به دلایل فراوانی، این دیدگاه نه در سطح سیاسی و نه در سطح دانشگاهی و پژوهشی، به طور جدی مطرح نبوده است. در کنار این دیدگاه، یک فراکسیون میانه رو قرار داشت که از آغاز سده ی 20 میلادی، هم در سطح سیاسی و هم در محیط های پژوهشی نقش و سهم بسزایی داشت. این گروه میانه رو در مورد صلح و امنیت جهانی، به افزایش و توسعه ی همکاری های سازمان یافته ی بین المللی، منطقه ای و ناحیه ای بین دولت های مستقل ملی اعتقاد داشتند. این دیدگاه از نظر نظری و عملی، در پیدایش سازمان های پراهمیت بین المللی از قبیل سازمان جامعه ی ملل (LN) که بعد از پایان جنگ جهانی اول تشکیل شد و سازمان ملل متحد (UN) که بعد از پایان جنگ جهانی دوم شکل گرفت، نقش مهم و بسزایی داشت؛ با تکیه بر این دیدگاه میانه روها، می توان گفت که تشکیل اتحادیه ی اروپا (EU) و یا سازمان همکاری اقتصادی اکو (ECO) یک انترناسیونالیسم منطقه ای به شمار می آید.

2) دومین مفهوم که ریشه درعلوم سیاسی آمریکا دارد، یک درک کاملا متفاوتی از واژه ی انترناسیونالیسم را ارائه می دهد. در این دیدگاه، انتراناسیونالیسم از نظر مفهومی در برابر واژه ی انزواگرایی(1) که همان عدم دخالت آمریکا در مسایل و مشکلات جهانی است، تعریف شده است . به طور ناباورانه می توان گفت که در این مفهوم، واژه ی انترناسیونالیسم یک ریشه ی ناسیونالیستی به خود می گیرد. شاید این به این علت باشد که پژوهشگران و سیاست مداران آمریکایی تعریف از واژه ی انترناسیونالیسم را در چهارچوب سیاست داخلی و خارجی آمریکا خلاصه می کنند. بدین ترتیب، انترناسیونالیسم در این مفهوم، در ارتباط با نقش آمریکا در میزان درگیری های این کشور در حل و فصل مشکلات و کشمکش های بین المللی تعریف و درک می شود.

3) سومین مفهومی که از واژه ی انترناسیونالیسم به ذهن می رسد، ریشه در دیدگاه و نظریه ی مارکسیستی دارد. در دیدگاه مارکسیستی، مفهوم واژه ی انترناسیونالیسم، در واژه ی انترناسیونالیسم پرولتاریایی خلاصه می شود؛ یعنی اعتقاد به همبستگی جهانی طبقه ی کارگر، برای درهم شکستن نظام اقتصاد آزاد جهانی که به نظام جهانی سرمایه داری یا کاپیتالیسم موسوم است.

منابع:
1- کتاب دانش نامه در علم سیاست، نوشته علی رحیق اعضان، با همکاری مارک گلی، انتشارات فرهنگی صبا، 1384.